Συστήματα μονοπατιών και συνεχόμενη ροή
Ένας τρόπος να ξεκινήσει ο σχεδιασμός του θεραπευτικού κήπου είναι να σχεδιάσουμε τη διάταξη των μονοπατιών και να σκεφτούμε τους τρόπους που μπορούμε να περπατήσουμε και να κυκλοφορήσουμε στον συγκεκριμένο χώρο. Αν ο χώρος είναι πολύ μικρός, μπορεί να μην είναι δυνατόν και τότε ξεκινάμε στο δεύτερο βήμα, ο καθορισμός των ζωνών ή περιοχών.
Πρώτο βήμα: η κυκλοφορία ή η ροή είναι ένα από τα βασικά στοιχεία ενός διαμορφωμένου χώρου και μπορεί να γίνει πολύ εκνευριστικό για τα άτομα που χρησιμοποιούν τον χώρο εάν δεν γίνει σωστά. Στις περισσότερες περιπτώσεις, καλό είναι να υπάρχει κλειστό κύκλωμα με συνεχόμενη ροή από και προς όλες τις εισόδους και εξόδους. Πρέπει να αποφευχθούν οι πολλοί αδιέξοδοι και οι κλειστοί διάδρομοι. Έτσι, δεν θα θέλατε να φυτέψετε έναν θάμνο στη μέση ενός χώρου με γκαζόν και να αναγκάζετε τους ανθρώπους να περπατούν πολύ μακριά για να μπουν στον επόμενο χώρο.
Συνήθως, το ελάχιστο πλάτος ενός μονοπατιού μας δίνει τις πληροφορίες για το εάν είναι δυνατόν να δημιουργηθεί ένα σύστημα μονοπατιών που κάνει κύκλωμα στον κήπο ή όχι. Το ελάχιστο πλάτος ενός μονοπατιού είναι 1,80 μ., ώστε να μπορεί να περπατήσουν πλάι πλάι με άνεση ένα άτομο και ένα άτομο σε αμαξίδιο.
Το περπάτημα στους εξωτερικούς χώρους πρέπει να παρέχει ευκαιρία για άσκηση και να είναι ένα ταξίδι με πράγματα να δεις και να απολαύσεις στη διάρκεια της διαδρομής. Ένας συνδυασμός μπορεί να είναι φυτά, σκληρές επιφάνειες, σημεία να καθίσεις και να ξεκουραστείς στον ήλιο και στη σκιά. Το μονοπάτια πρέπει να οδηγούν κάπου, ή τουλάχιστον γύρω από ένα χαρακτηριστικό. Χαρακτηριστικά μπορεί να είναι χώροι για μπάλα ή άλλα παιχνίδια, πέργκολες, δέντρα ή κηπουρικές δραστηριότητες. Αν μπορεί να αποφευχθεί, να μην καταλήγουν τα μονοπάτια σε αδιεξόδους ή κλειδωμένες πόρτες. Μία κυκλική διαδρομή είναι ένας εύκολος τρόπος να χωριστεί ο χώρος και να δημιουργηθεί μία ενδιαφέρουσα διαδρομή για όλους στον κήπο.
Εικόνα 15. Ροή και κυκλοφορία στον θεραπευτικό κήπο. Ένας κυκλικός διάδρομος στην αυλή (650 τ.μ.) της Οικίας Pryconsa ο οποίος συνδεέι διάφορες λειτουργικές ζώνες. (Πηγή: Therapeutic Gardens Palmlöf)
Εικόνα 16. Ροή και κυκλοφορία σε μικρότερο κήπο (450 τ.μ.) περικυκλωμένο από τοίχους. Ακόμα και σε μικρό χώρο είναι σημαντικό να σκεφτούμε τις κινήσεις που θέλουμε να γίνονται στον κήπο. (Πηγή: χάρτης από τους Θεραπευτικούς Κήπους Cooper, Marcus, Barnes)
Δεν υπάρχουν υποχρεωτικοί κανόνες για τον σχεδιασμό των μονοπατιών. Μερικές φορές το πολιτιστικό περιβάλλον και τα κτίρια μας υποχρεώνουν να χρησιμοποιήσουμε μια άλλη λύση και όχι “Loop”. Όπως στην επόμενη εικόνα, όπου ο κήπος είναι μακρόστενος δίπλα σε ένα μακρύ κτίριο.
Εικόνα 17. Παράδειγμα ενός ορθογώνιου στενού κήπου μόνο με ευθείες γραμμές. Δεν υπάρχει χώρος για κύκλους και το περπάτημα γίνεται σε ευθείες γραμμές ανάμεσα στις διάφορες λειτουργικές ζώνες. Πηγή: Modern Landscape Designers
Η χρήση καμπυλών και κύκλων είναι ένας τρόπος να σπάσουμε τον συνήθως τετραγωνισμένο σχεδιασμό των σπιτιών και δωματίων. Η φύση είναι πιο πιθανή να έχει φυσικά σχήματα και σπανίως ευθείες γραμμές. Με αυτό τον τρόπο μιμούμαστε τη φύση, και το αποτέλεσμα θα είναι να νιώθεις την εμπλοκή με τη φύση. Όταν χρησιμοποιούμε καμπύλες, υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανιστούν επιφάνειες που δεν έχουν προγραμματιστεί, όπως παρτέρια τα οποία θα γεμίσουν με φυτά. Αυτό συνήθως δεν γίνεται όταν σχεδιάζουμε κήπους με ορθογώνια και τετράγωνα.
Η χρήση φυσικών σχημάτων προτείνεται, αλλά δεν είναι απαραίτητη. Όπως προαναφέρθηκε, θα υπάρχουν σημεία όπου η χρήση φυσικών σχημάτων δεν είναι δυνατόν, για παράδειγμα σε μακρόστενες ταράτσες ή πολύ μικρές αυλές. Επίσης, είναι πιο εύκολες οι ευθείες γραμμές και ορθές γωνίες όταν σχεδιάζουμε βεράντες, μπαλκόνια και κοινωνικούς χώρους δίπλα σε κτίρια όπου θέλουμε να βάλουμε πολλές καρέκλες και τραπέζια.
Λειτουργικές Ζώνες
Δεύτερο βήμα: ο σχεδιασμός της διάταξης και των σχημάτων των περιοχών που θα γίνονται δραστηριότητες όπως κοινωνικές συνευρέσεις, παιχνίδια, εργαστήρια και θεραπείες. Τις περισσότερες φορές, αυτές οι ζώνες σχεδιάζονται σε ένα μέγεθος το οποίο θα έχει αρμονία με τα κτίρια και τον περιβάλλοντα χώρο. Στον θεραπευτικό κήπο, αυτές οι περιοχές χρειάζονται να έχουν διαστάσεις ανάλογα τον αριθμό των ατόμων που θα δραστηριοποιηθούν σε αυτή την περιοχή. Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να υπάρξει ισορροπία μεταξύ των φυτών και αυτών των περιοχών, οι οποίες συνήθως είναι με πλακόστρωση ή άλλες σκληρές επιφάνειες. Θα μελετήσουμε τα υλικά και χαρακτηριστικά των πλακοστρώσεων αργότερα.
Από την πρώτη ανάλυση αναγκών θα προκύψει τι είδους περιοχές πρέπει να σχεδιαστούν. Ακολουθούν μερικά παραδείγματα διαφορετικών περιοχών και πως να εξεταστούν οι διαστάσεις τους.
En el primer análisis de necesidades se determinará qué tipo de espacios deben planificarse. A continuación, se ofrecen algunos ejemplos de distintos espacios y cómo considerar sus dimensiones.
Κοινωνικοί Χώροι:
Αυτοί οι χώροι είναι πάντα παρόντες και θα ήταν σοφό να αρχίσετε να σχεδιάζετε τον κοινωνικό χώρο πρώτα. Το μέγεθός του θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλο για τραπέζια και καρέκλες και αν είναι δυνατόν να είναι δίπλα σε κτίριο ή στην είσοδο του κήπου. Σε πολλές κοινότητες, μπορεί να υπάρχουν άτομα που δεν πηγαίνουν ποτέ πιο μέσα στον κήπο, καθώς το προσωπικό ή οι δάσκαλοι δεν έχουν τον χρόνο να πάνε, επομένως εξυπηρετεί να σχεδιάζετε τους κοινωνικούς χώρους κοντά στην είσοδο.
Υπολογίστε διάφορες συνδυασμούς καθισμάτων και τραπεζών. Ανάλογα το τραπέζι και τις καρέκλες, οι ομάδες καταλαμβάνουν περίπου 6 τ.μ. Μεταξύ τους πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον 4 τ.μ. Δείτε την εικόνα με τις διαστάσεις των μεγεθών.
Εικόνα 18. Παράδειγμα με διαστάσεις των επιπλών κήπου. Σχέδιο του E.Nucera, JTP.
Οι κοινωνικοί χώροι δίπλα στην είσοδο χρειάζονται προστασία από τις καιρικές συνθήκες για να εξασφαλιστεί η μέγιστη χρήση, για παράδειγμα, με τη χρήση ομπρελών ή μιας απλής κατασκευής στεγάστρου για την προστασία από τη βροχή ή τον δυνατό ήλιο.
Χώρος Θεραπευτικής Κηπουρικής:
Η επόμενη περιοχή που μπορεί να σχεδιαστεί είναι ένας χώρος για τη θεραπευτική κηπουρική. Στην ανάλυση αναγκών είναι σημαντικό να βρεθεί πού θα βρίσκεται αυτός ο χώρος. Για την καλλιέργεια λαχανικών και την ύπαρξη ενός θερμοκηπίου θα πρέπει να υπάρχει όσο το δυνατόν περισσότερος ήλιος κατά τη διάρκεια της ημέρας. Συνιστάται επίσης να υπάρχει μια πηγή νερού κοντά και να μην απλώνεται λάστιχο νερού σε όλο τον κήπο, καθώς θα μπορούσε να αποτελέσει κίνδυνο πτώσης. Η διάσταση του χώρου εξαρτάται και πάλι από τον διαθέσιμο χώρο και από τον αριθμό των ατόμων και τις ικανότητές τους κατά την εκτέλεση κηπουρικών δραστηριοτήτων. Σε ένα ίδρυμα φροντίδας, θα αρκούσαν 4 υπερυψωμένα παρτέρια και γλάστρες. Για νεότερους ενήλικες με μεγαλύτερη σωματική αντοχή, θα προτιμούσαμε να υπάρχουν επίπεδα /καλλιεργητικά παρτέρια στο έδαφος που να καταλαμβάνουν τουλάχιστον 50 τ.μ. Θυμηθείτε να ελέγξετε όλες τις διαστάσεις για τα υπερυψωμένα παρτέρια και τις διαστάσεις μεταξύ τους. Τουλάχιστον 1,50 μέτρα μεταξύ των υπερυψωμένων παρτεριών. Δείτε περισσότερα για τα υπερυψωμένα παρτέρια στο κεφάλαιο για τα έπιπλα.
Η κηπουρική δεν είναι μόνο σκάψιμο και ξεχορτάριασμα. Ο καθαρισμός γλαστρών, η μεταφύτευση, το κλάδεμα, η σπορά και η συλλογή μοσχευμάτων είναι δραστηριότητες που μπορούν να γίνουν σε καθιστή θέση σε ένα τραπέζι ή έναν πάγκο εργασίας (ακόμη και σε εσωτερικούς χώρους). Επομένως, είναι καλή ιδέα να δημιουργήσετε έναν χώρο εργασίας με ένα μεγάλο ανθεκτικό τραπέζι και πάγκους. Ίσως να προστατεύεται με σκίαστρο.
Εάν υπάρχει αρκετός χώρος, είναι καλό να σχεδιάσετε ένα δοχείο κομποστοποίησης. Το δοχείο δεν πρέπει να είναι πολύ μεγάλο. Ο σκοπός της κομποστοποίησης είναι η ανακύκλωση του φυτικού υλικού σε χρήσιμο χώμα, και είναι επίσης μια καλή εκπαιδευτική ευκαιρία.
Εικόνα 19. Ιδέα για προσαρμοσμένο δοχείο κομποστοποίησης. Σχέδιο της Pia Winnber-Lindquist. Möjligheternas Trädgard. Hjälpmedelsinstitutet.
Ένα άλλο πολύ χρήσιμο στοιχείο να υπάρχει κοντά στον χώρο της κηπουρικής, είναι ένας χώρος αποθήκευσης εργαλείων, σακιών με χώμα, γλαστρών κ.λπ. Δεν χρειάζεται να είναι μεγάλη αποθήκη, αλλά συνιστάται να έχει εύκολη πρόσβαση για να μπορεί ο καθένας να εξυπηρετηθεί και να διαθέτει κλειδαριά για να κλειδώνεται η πόρτα όταν τα εργαλεία δεν χρησιμοποιούνται.
Εικόνα 20. Στοιχεία στον χώρο κηπουρικής. Σχέδιο από Jardines Terapeuticos Palmlöf.
Εικόνα 21. Αποθήκευση εργαλείων. Φωτογραφία της Karin Palmlöf από το Βοτανικό Κήπο του Σικάγο.
Χώρος σωματικής άσκησης και παιχνιδιών:
Υπάρχουν πολλά είδη σωματικής άσκησης και η πιο συνηθισμένη είναι ίσως ο περίπατος. Ακόμα και ένας μικρός περίπατος 50 -100 μέτρων αξίζει τον κόπο και είναι δυνατόν να σχεδιαστεί σε μικρούς χώρους. Μια άλλη δυνατότητα είναι ο σχεδιασμός μιας επιφάνειας για παιχνίδια με μπάλα (σκληρή επιφάνεια). Παιχνίδια με μπάλα όπως το μπάσκετ και το ποδόσφαιρο δεν περιλαμβάνονται εδώ. Μια επιφάνεια για αεροβική άσκηση, γιόγκα και άλλες δραστηριότητες που θα μπορούσαν να γίνουν σε γκαζόν ή πλακόστρωτο χώρο είναι χρήσιμη στους περισσότερους κήπους. Για να κάνετε μια άσκηση με μια ομάδα 10 ατόμων θα χρειαστείτε μια επιφάνεια τουλάχιστον 80 τ.μ. Αυτό το μέγεθος είναι επίσης κατάλληλο για παιχνίδια όπως το κροκέ και ασκήσεις σε κύκλο.
Εάν οι χρήστες χρειάζονται εξάσκηση της αδρής κίνησης, μέρος του γκαζόν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για αυτό. Στοιχεία αυτού του είδους άσκησης θα μπορούσαν επίσης να συμπεριληφθούν σε εναλλακτικά μονοπάτια με αλλαγές στα επίπεδα. Στον θεραπευτικό κήπο είναι πιο συνηθισμένο να χρησιμοποιούνται φυσικά στοιχεία παρά προκατασκευασμένος εξοπλισμός. Με τα φυσικά στοιχεία αναφερόμαστε σε σχεδιασμένα στοιχεία που εξακολουθούν να αποτελούν μέρος του κήπου ή της φύσης. Μερικά παραδείγματα είναι ένα μονοπάτι φτιαγμένο από άμμο, ένα τούνελ φτιαγμένο από αναρριχώμενα φυτά που σε αναγκάζουν να σκύψεις ή κάποιες πέτρες για σκαρφάλωμα κ.λπ. Δείτε τις εικόνες που συγκρίνουν τα υλικά παρακάτω.
Εικόνα 22. Σύγκριση χώρων με εξοπλισμό άσκησης για αδρή κίνηση, προκατασκευασμένος και σχεδιασμένος με φυσικά υλικά. Φωτογραφίες της Karin Palmlöf. Θεραπευτικοί κήποι στη Μαδρίτη και στη Δανία.
Χώρος χαλάρωσης και ησυχίας:
Ίσως αυτός ο χώρος να είναι μικρός και η μορφή και η διάταξη του να μην είναι τόσο σημαντικές. Ωστόσο, η τοποθεσία θα πρέπει να επιλεχθεί προσεκτικά. Οι ήσυχοι χώροι είναι απαραίτητοι για ορισμένους εξυπηρετούμενους, διότι είναι ένα μέρος για να ξεφύγουν και να είναι μόνοι τους. Έτσι, αν υπάρχει επαρκής έκταση, ένα καταφύγιο μπορεί να εκτιμηθεί πολύ. Τα φυτά και ο περιβάλλον χώρος θα πρέπει να επιλέγονται με προσοχή για να δημιουργηθεί ένας θεραπευτικός τόπος. Θα πρέπει να βρίσκεται σε σημείο χωρίς παρεμβατική κυκλοφορία ή θορυβώδεις δραστηριότητες δίπλα του. Παρ’ όλα αυτά, δεν θα πρέπει να είναι εντελώς απομονωμένος. Κατά προτίμηση, ο χώρος θα πρέπει να είναι ορατός από το προσωπικό.
Εικόνα 23. Μικρός ήσυχος χώρος με πορτοκαλί γλάστρες. Ξεχωριστός αλλά ορατός. Φωτογραφία από Therapeutic Garden Palmlöf, Βαρκελώνη.
Εικόνα 24. Λειτουργικές ζώνες. Παράδειγμα από τον θεραπευτικό κήπο στο Εθνικό Κέντρο Αλτσχάιμερ στη Σαλαμάνκα, Ισπανία. Σχέδιο από Jardines Terapéuticos Palmlöf
Αισθητηριακός Χώρος και Χώρος Ενθύμησης:
Για να διευκολυνθεί η κατανόηση των διαφορετικών περιβαλλόντων στον κήπο, δημιουργήθηκε ένα σύστημα με περιοχές για τις διάφορες ανάγκες των χρηστών. Όπως εξηγήθηκε στην εισαγωγή, κάθε χώρος περιέχει ορισμένα από τα στοιχεία που θα χρειαστούν σε κάποιες θεραπείες και σκοπεύουν να βοηθήσουν τον σχεδιαστή και τους θεραπευτές στη διαδικασία σχεδιασμού του κήπου. Εκτός από τις γενικές περιοχές που εξηγήθηκαν παραπάνω, εδώ περιλαμβάνουμε τον χώρο ενθύμησης και τον αισθητηριακό χώρο.
Αισθητηριακός χώρος – στοιχεία σχεδιασμού
Τα κύρια χαρακτηριστικά αυτού του χώρου είναι τα φυτά. Ένα ξεχωριστό κεφάλαιο αναλύει περαιτέρω τις προδιαγραφές των φυτών. Εδώ θα τονιστεί ότι η αλληλεπίδραση μεταξύ του ατόμου και των φυτών είναι απαραίτητη για να έχουμε μια ουσιαστική εμπειρία. Πώς επιτυγχάνεται αυτό; Με μονοπάτια που περνούν μέσα από τη βλάστηση, τα υπερυψωμένα παρτέρια και τις μικρότερες πλακόστρωτες περιοχές, ώστε να νιώθει κανείς ότι μπορεί να φτάσει, να αγγίξει και να μυρίσει τα φυτά.
Εκτός από τα φυτά, ένας αισθητηριακός χώρος μπορεί να περιέχει και άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία, όπως:
- Νερό για να ακούγεται η ροή του, και για να φαίνεται το φως ή ο ουρανός που αντανακλάται (βλέπετε κεφ 4.9)
- Αισθητηριακά μονοπάτια (π.χ. ξύλο, άμμος, βλάστηση)
- Διαφορετικά πλακόστρωτα που εντάσσονται με φυσικό τρόπο ως δευτερεύοντα μονοπάτια (π.χ. πέτρες, φλοιός, γρασίδι)
- Πέτρες και άμμος από την περιοχή σας. Οι πέτρες έχουν τον δικό τους κόσμο. Υπάρχουν μικρές πέτρες που τις πιάνετε και τις κουδουνίζετε στα χέρια σας, υπάρχουν μεγάλες πέτρες για να καθίσετε και να σκαρφαλώσετε και υπάρχουν μαλακές και σμιλεμένες πέτρες.
- Πολυετείς θάμνοι για να κρύβονται τα πουλιά (για να ακούτε το τραγούδι τους την άνοιξη)
- Μπαμπού και άλλα κινούμενα φυτά για να ακούτε και να αισθάνεστε τις κινήσεις του ανέμου
- Δημιουργήστε «μια στέγη από φυτά» για να νιώσετε «την αλλαγή της θερμοκρασίας» και τη διαφορά ανάμεσα στο σκοτάδι και το φως κάτω από τη στέγη φυτών (π.χ. πέργκολες, καμάρες, δέντρα)
Το νόημα του αισθητηριακού χώρου είναι να προσφέρει εμπειρίες της φύσης σε όσους δεν μπορούν να πάνε στην παραλία και να νιώσουν και να μυρίσουν την άμμο ανάμεσα στα πόδια τους ή να κάνουν μια βόλτα ένα βροχερό πρωινό στο δάσος για να νιώσουν τις δροσερές σταγόνες και τον αέρα και να μυρίσουν το υγρό έδαφος και ίσως ένα ιδιαίτερο λουλούδι που μυρίζει σαν μέλι. Σκεπτόμενοι με αυτόν τον τρόπο θα μας καθοδηγήσει να συμπεριλάβουμε τα στοιχεία που μπορούν να προσφέρουν εμπειρίες για τις αισθήσεις.
Εικόνα 25. Αισθητηριακά στοιχεία στον κήπο. Φωτογραφίες JTP, εκτός από τη φωτογραφία με τη γυναίκα που σκαρφαλώνει τις πέτρες (Nebelong therapeutic Garden at Christians Have Nursing Home).
Χώρος Ανάμνησης
Τα αντικείμενα που προκαλούν αναμνήσεις συνήθως δεν χρησιμοποιούνται επαρκώς στους κήπους. Εξαρτώνται από το υπόβαθρο των χρηστών και πρέπει να είναι πολιτισμικά κατάλληλα, καθώς οι εξωτερικοί χώροι και ο τρόπος χρήσης τους διαφέρουν σημαντικά από τον έναν πολιτισμό στον άλλο. Τα φυτά έχουν επίσης σημαντικό ρόλο στον χώρο της ενθύμησης και αποτελούν τον πιο φυσικό τρόπο για την πρόκληση θετικών αναμνήσεων και την έναρξη της επικοινωνίας. Ένα παράδειγμα είναι η πορτοκαλιά από τη νότια Ισπανία. Ένας θεραπευτικός κήπος στη Σεβίλλη ή τη Γρανάδα θα φύτευε πορτοκαλιές και λεμονιές σε αυτόν τον χώρο για να μυρίζει το χαρακτηριστικό άρωμα του άνθους την άνοιξη.
Ακολουθεί ένας κατάλογος άλλων αντικειμένων ενθύμησης, εκτός από φυτά, που μπορούν να ενσωματωθούν. Είναι σημαντικό να αποφύγετε τη δημιουργία μιας ατμόσφαιρας Λούνα Παρκ, καθώς αυτό μόνο σύγχυση θα προκαλέσει στους χρήστες.
- Μικρές ξύλινες αποθήκες, θερμοκήπια, κοτέτσια,
- Ένα μέρος όπου συμβαίνει κάτι: επιδιόρθωση ποδηλάτων, μια κυψέλη χωρίς μέλισσες, εργασίες με ξύλο
- Ταχυδρομικά κιβώτια
- Θερμόμετρο και υδρόμετρο
- Μπάρμπεκιου/ψησταριά
- Αθλητικά παιχνίδια
- Ταΐστρες πουλιών και σπιτάκια για πουλιά
Μέρος των αναμνήσεων είναι και τα υλικά που χρησιμοποιούμε για την κατασκευή του κήπου. Ο τοίχος ή το μονοπάτι από τούβλα είναι κάτι πολύ συνηθισμένο στη Μεγάλη Βρετανία και τη Γερμανία και θα ήταν κατάλληλο να ενσωματωθεί σε έναν κήπο εκεί. Οι ελληνικοί κήποι θα είχαν συνήθως πιο ανοιχτόχρωμες πέτρες και ίσως γλυπτά κρυμμένα στη φύτευση, ενώ στις σκανδιναβικές χώρες μια αυλή με φρούτα (οπωρώνας) είναι κάτι συνηθισμένο που κάνει τα άτομα να «αισθάνονται σαν στο σπίτι τους» στον κήπο.
Εικόνα 26. Χώρος Ανάμνησης στη χώρα των Βάσκων στην Ισπανία. Ένα τυπικό χωριάτικο σπίτι, “caserío”, όπου υπήρχε μποστάνι και ζώα. Σχέδιο και φωτογραφία, JTP.