Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν έχουμε και πολλές επιλογές σε ότι αφορά τον τόπο που μπορούμε να δημιουργήσουμε τον θεραπευτικό κήπο. Ακόμα και όταν δίνεται η δυνατότητα να είναι μέρος ενός έργου από την αρχή, οι αρχιτέκτονες είναι συνήθως απασχολημένοι με το δύσκολο προγραμματισμό για όλο τον τόπο και τη βέλτιστη χρήση του, τηρώντας τους νόμους, όπως, για παράδειγμα, οι απαιτούμενες θέσεις πάρκινγκ ανά τετραγωνικό μέτρο του οικοπέδου, κ.λπ. κρίσιμη για την επιλογή του καλύτερου τόπου για παροχή «εξωτερικών δωματίων». Τα ακόλουθα χαρακτηριστικά πρέπει να ληφθούν υπόψη:
- Σχήμα και διάταξη κτιρίων
- Κλίμα και μικρόκλιμα
- Στοιχεία εντός και εκτός του χώρου, τα οποία μπορεί να επηρεάσουν τον κήπο (κτίρια, γεωμορφή, θόρυβος)
- Πιθανότητα πλημμύρας, το χώμα και η αποστράγγιση
Κάποιες κατηγορίες συνηθισμένων εξωτερικών χώρων οι οποίες καθορίζουν την τοποθεσία ενός Θεραπευτικού Κήπου:
- Οι δημόσιοι χώροι – το περιβάλλον γύρω από τα κτίρια, οι δρόμοι, τα πάρκα, χώροι στάθμευσης κ.λπ.
- Αίθρια – εσωτερικές ανοιχτές αυλές που περιβάλλονται από το κτίριο
- Ιδιωτικός/κλειστός κήπος – περικλείεται εν μέρη από τοίχους ή/και φράχτη
- Χώροι σε ορόφους – μπαλκόνια και ταράτσες
Εικόνα 13. Διάφορες κατηγορίες συνηθισμένων εξωτερικών χώρων. Σχέδιο των Jardines Terapeuticos Palmlof.
Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στους χώρους μετάβασης από μέσα/έξω, δηλαδή στις εισόδους και εξόδους. Αυτοί οι ενδιάμεσοι χώροι (φουαγιέ, βεράντες, διάδρομοι) παρέχουν:
- Ορατότητα προς τον εξωτερικό χώρο
- Έναν προστατευόμενο χώρο όπου ένα άτομο μπορεί να αποφασίσει εάν θέλει να πάει έξω ή όχι
- Έναν χώρο για παρατήρηση άλλων ατόμων
- Έναν χώρο για να φοράει ή να βγάζει κάποιος τα ρούχα για έξω.
Ποιες είναι οι προειδοποιήσεις κατά τη διαδικασία καθορισμού της τοποθεσίας του θεραπευτικού κήπου; Είναι πολύ σημαντικό να υπολογίσετε και να προσέξετε:
- Γωνίες και προσανατολισμός του ηλίου
- Ηλιακή ακτινοβολία
- Προστασία από τον άνεμο
Γωνίες και προσανατολισμός του ηλίου
Ένας ιδανικός εξωτερικός χώρος στην Ευρώπη έχει διάφορες περιοχές με προσανατολισμό σε όλες τις κατευθύνσεις: ανατολικά, νότια, δυτικά και βόρεια. Έτσι μπορείς να επιλέξεις τον τόπο είτε είναι χειμώνας ή καλοκαίρι και ανάλογα την ώρα της ημέρας. Στο βόρειο ημισφαίριο είναι ιδανικό να έχει ανατολικό προσανατολισμό για να έχει τον πρωινό ήλιο και αν θα χρησιμοποιείται όλη την ημέρα καλό είναι να έχει προσανατολισμό προς τον νότο. Στο νότιο ημισφαίριο, ανατολικός προσανατολισμός για πρωινή χρήση και βόρειο προσανατολισμό για να έχει περισσότερο ήλιο όλη μέρα. Σε μέρη με ζεστό κλίμα, οι χώροι που κοιτούν δυτικά συνήθως είναι πάρα πολύ ζεστοί τους καλοκαιρινούς μήνες.
Εικόνα 14. Η έκθεση στον ήλιο καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας στο βόρειο ημισφαίριο. Πηγή: Σχέδιο της Elisabetta Nucera, JTP, εμπνευσμένο από το “Designing outdoor spaces for people with dementia” των Annie Pollock and Mary Marshall
Ηλιακή ακτινοβολία
Η ηλιακή ακτινοβολία είναι η ενέργεια που εκπέμπεται από τον ήλιο. Τα υλικά και τα χρώματα που θα επιλέξουμε όταν σχεδιάζουμε τον κήπο παίζουν σημαντικό ρόλο στην ποσότητα ζέστης που απορροφούν και στη συνέχεια εκπέμπουν. Ακολουθούν μερικά βασικά σημεία:
- Σκούρες εξωτερικές επιφάνειες απορροφούν την ηλιακή ενέργεια. Αντιθέτως, σε ζεστά κλίματα χρειάζονται ανοιχτόχρωμες επιφάνειες για να αντανακλούν τις ακτίνες του ηλίου. Επιλέξτε τα υλικά και τα χρώματα με προσοχή ώστε να μεγιστοποιήσετε την άνεση και να αποφύγετε την αντανάκλαση.
- Η θερμική απορρόφηση μπορεί να ελαχιστοποιηθεί με τη σωστή ισορροπία μεταξύ σκληρών και μαλακών επιφανειών. Ένας γενικός κανόνας είναι 40:60, σκληρή προς μαλακή (φυτά, γκαζόν) διαμόρφωση τοπίου.
Προστασία από τον άνεμο
Ο αέρας είναι πιο περίπλοκος και απρόβλεπτος από τον ήλιο και επομένως δυσκολότερος στη διαχείριση. Είναι σημαντικό ΄όμως να τον σκεφτούμε. Αισθανόμαστε τον άνεμο να κινεί τα μαλλιά και τα ρούχα μας, και τον αισθανόμαστε πάνω στο δέρμα και τα μάτια μας. Βλέπουμε τον άνεμο όταν κινεί αντικείμενα και τον ακούμε καθώς περνά από δέντρα και κτίρια. Για να δημιουργηθεί ένα άνετο εξωτερικό περιβάλλον είναι σημαντικό να γνωρίζουμε που θα μπορούσε ο άνεμος να γίνει ενοχλητικός. (Ο αέρας επιταχύνεται ανάμεσα σε κτίρια και τείνει να ρέει γύρω από εμπόδια αντί να αντανακλάται σε τυχαίες κατευθύνσεις κ.λπ.). Ακολουθούν μερικά βασικά σημεία:
- Ο άνεμος πιθανά να είναι ενοχλητικός για άτομα με άνοια ή με υπερευαισθησίες (π.χ. διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού).
- Χώροι σε μεγάλο ύψος όπως ταράτσες και μπαλκόνια ίσως δεν είναι καλή επιλογή καθώς ο άνεμος συνήθως είναι πρόβλημα
- Μία αποτελεσματική λύση είναι ο συνδυασμός διαπερατού φράχτη με φυτά, καθώς, οπτικά, τα φυτά θα ‘μαλακώσουν’ τον φράχτη, μειώνοντας την αίσθηση του κλεισίματος και επιπλέον θα μειώσουν τη διαπερατότητα.